Zonder handen handwerken.
Weet je wat dit is?
En dit?
Het zijn allebei breimachines. Eentje voor rond, als een grote, automatische punnikmolen, en eentje voor plat. De ene draai je met de hand aan, de ander is elektrisch. Onderstaande machine is de voorloper van beide, uit 1589!
Door het op en neer bewegen van een heleboel haakjes, maakt de machine een platte of ronde lap stof uit lusjes van een enkele draad. Wat wij met de hand met twee naalden doen, doet de machine met een groot aantal haakjes. Eigenlijk haakt een breimachine dus. Maar het eindresultaat ziet er gebreid uit, dus we noemen het een breimachine. Verkrijgbaar voor zowel industrieel als thuis gebruik.
Het grote voordeel van deze machines is dat ze snel en automatisch grote hoeveelheden kunnen produceren. Dit zorgt ervoor dat de kosten laag blijven. Er zijn namelijk nagenoeg geen manuren nodig om bijvoorbeeld een gebreide trui te maken. Dus betaal je als consument alleen voor de materiaalkosten en natuurlijk de winst voor de hoge bazen.
Ook hebben we een weefgetouw:
Met de hand beweeg je je horizontale draad over en onder de verticale draden. Ook dit kan machinaal:
Het zijn bijna stof-printers!
Dan heb je nog vlechtmachines, voor bijvoorbeeld veters en touw:
Tuft machines, voor bijvoorbeeld kleden:
Borduurmachines:
En tot slot natuurlijk haakmachines!
Huh? Ik zei: haakmachines!
Geen haakmachines?
Nee, inderdaad. Haken is namelijk te ingewikkeld om te automatiseren. Bedenk maar eens welke bewegingen je allemaal met je naald en de draad maakt om een steek te haken. Machines zoals hierboven gaan in feite alleen maar op en neer. Het verschil is het aantal naalden/haakjes of het aantal draden. De enige haaksteek die simpel genoeg is om machinaal te reproduceren, is de ketting van lossen. Maar ja, daar maak je natuurlijk niet veel mee. Een stokje bijvoorbeeld maak je door een lus op je naald te hebben, de draad om je naald te slaan, de naald dan in een andere lus te steken, je draad door te halen, nog eens omslaan, nog eens doorhalen... dat zijn veel te complexe bewegingen.
Als je gaat zoeken, vindt je wel machines die worden verkocht als haakmachines. En ze produceren inderdaad producten die er uit kunnen zien als iets wat gehaakt is. Maar de technieken die deze machines gebruiken, lijken meer op borduren. Bijvoorbeeld:
Dit is een geborduurde rand die er wel uit ziet alsof er stokjes gehaakt zijn. Als je de witte stof wast, lost deze op, waardoor een schijn-gehaakte rand overblijft.
Industriële versies zien er ongeveer zo uit:
En die produceert dit soort "haaksels"
Als je goed kijkt zie je dat het niet gehaakt is zoals wij het met de hand zouden doen, maar ook geborduurd is waarna de ondergrond is verwijderd.
En dit brengt me op een interessant punt: hoe zit dat dan met gehaakte kledingstukken of lintjes en kantjes? Als dit niet machinaal gemaakt kan worden, hoe kan het dan nog zo voordelig verkrijgbaar zijn?
Deze top is bij Zalando verkrijgbaar voor €34,95. Op moment van schrijven is hij afgeprijsd naar €19,35. Hij ziet er echt gehaakt uit, stokjes en alles.
En deze top heeft zelfs verschillende steken en kleurwisselingen, nu voor slechts €23,95. Hoe dan?
Zeg dat je hem zelf zou kunnen maken voor €10,- aan garen, dan heb je nog €13,95 over om jezelf aan loon te betalen. Voor minimum loon zou je er dus minder dan 2 uur aan kunnen werken, en dat is nog zonder de winst voor Zalando en het producerende merk mee te tellen. Daar klopt iets niet.
En dat "iets" zijn sweatshops. Het feit is dat kledingstukken zoals bovenstaande allemaal met de hand gemaakt zijn; machinaal gaat het niet. Maar de gemiddelde consument wil niet meer betalen dan voor vergelijkbare machinaal gemaakte kledingstukken, zoals je wel zou doen bij bijvoorbeeld de Wereldwinkel. Daar krijgen de makers een eerlijk loon. De grote bedrijven gaan echter niet inleveren op hun winst, dus gaat het ten koste van de lonen van de sweatshop werknemers. We kennen allemaal de verhalen wel van kinderen in donkere, slecht geventileerde fabriekshallen die dagen maken van 14 uur voor een paar euro per dag. Die verhalen klinken vaak wat abstract, maar hier is een concreet voorbeeld.
Haken is dus in die zin uniek omdat het niet machinaal gereproduceerd kan worden. Wel geïmiteerd, maar alles wat gehaakt is, is echt met de hand gemaakt. Dit maakt onze zelfgemaakte producten extra bijzonder en waardevol, maar als jij hier als consument niet voor betaalt, dan gaat het helaas ten koste van iemand anders.
Iets om over na te denken dus…
Groetjes,
Monique.